Onderzoeksproject PRO-NOOT

Situering

Vlaamse land- en tuinbouwers zijn steeds meer op zoek naar diversifiëring, en notenteelt wordt door velen gezien als een interessante optie. De groeiende belangstelling voor en het areaal van walnoten en hazelnoten is onder meer het gevolg van een stijgende bewustwording omtrent klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en duurzame voedselproductie, zowel bij consumenten als producenten. Notenteelt is een duurzame teelt die met een beperkte hoeveelheid externe inputs kan slagen, koolstof opslaat, biodiversiteit verhoogt en weersextremen buffert. Hierdoor heeft lokale notenteelt ook een aanzienlijk maatschappelijk en ecologisch potentieel. De gezonde eigenschappen van noten, maken ze tot een sterk gewaardeerd product bij de consument en bieden de telers mooie vooruitzichten op vlak van vermarkting. Tezelfdertijd past notenteelt perfect in de Vlaamse Eiwitstrategie, die lokale, duurzame en gezonde eiwitten promoot. Het gros van de noten die vandaag geconsumeerd worden, wordt echter geïmporteerd.

Om een kwalitatief hoogstaand product af te leveren, zowel op de binnenlandse markt (vnl. verse en gedroogde of verwerkte noten) als op de exportmarkt (vnl. plantgoed), is een professionele aanplant, verzorging, oogst, bewaring en verwerking van cruciaal belang. Pionier-telers worden echter vaak geconfronteerd met heel wat teelttechnische en economische uitdagingen en obstakels, met vaak directe gevolgen voor de rendabiliteit van hun bedrijf.

Vanuit het lopende VLAIO LA-traject Agroforestry 2025 kwam de vraag naar meer kennis, informatie en onderzoek rond notenteelt. In het relance-project Nood aan noot wijst een marktstudie uit dat ook met het oog op verwerking en vermarkting knelpunten, zoals het voldoen aan volume- en kwaliteitseisen, moeten weggewerkt worden. Deze vragen vormen de basis van voorliggend onderzoeksvoorstel.

Met PRO-NOOT richten we ons op Vlaamse land- en tuinbouwers en bedrijven die aan de slag willen met het telen en/of verwerken van walnoten en/of hazelnoten als voornaamste doelgroep. De link met beleidsthema’s zoals gezonde voeding, Eiwitstrategie, klimaatmitigatie en -adaptatie maakt dat projectresultaten ook relevant zijn voor de volledige maatschappij en het Vlaamse landbouwlandschap.

Algemeen doel

Het algemeen doel van dit project is het professionaliseren van de notenteelt in Vlaanderen. We focussen in eerste instantie op wal- en hazelnoten, maar onderzoeken ook het potentieel van minder courante maar veelbelovende notensoorten. Via verschillende voortrajecten werden vanuit de sector een aantal specifieke problemen en uitdagingen opgeworpen zoals (1) de beperkte teelttechnische kennis (soorten- en rassenkeuze, beheer, interactie met omgeving, …), (2) het kennishiaat op vlak van geïntegreerde gewasbescherming tegen plagen en ziektes in de notenteelt, (3) de nood aan kennis om productkwaliteit te vrijwaren tijdens en na de oogst en (4) het ontbreken van goed functionerende keten.

Concrete doelen

Met PRO-NOOT willen we de noden en knelpunten geïdentificeerd via voortrajecten aanpakken door:

1. Teelttechnische kennis te verhogen aan de hand van teeltfiches, demonstraties op eigen experimentele sites, terreinbezoeken en kennisuitwisselingsmomenten voor toepassers.
2. Een geïntegreerde gewasbeschermingsstrategie (IPM) te ontwikkelen op basis van literatuur en monitoring op praktijkpercelen (mass-trapping techniek van walnootboorvlieg en voorspellingsmodel voor hazelnootboorder), waardoor telers ziektes en plagen op een economisch en ecologisch verantwoorde manier kunnen voorkomen of beheersen.
3. Goede praktijken aan te reiken op vlak van oogst tot verwerking en bewaring. Via kennisfiches en demonstraties helpen we telers bij het kiezen van machines en technieken op maat van hun bedrijf en het beoogde eindproduct. Via analyses bekijken we ook de invloed van deze technieken op voedingswaarde, smaak en fytosanitaire veiligheid. Kennis wordt verwerkt in een Sectorgids notenteelt.
4. De aanpak van verschillende pijnpunten in de notenketen. Beginnend bij (a) een verdiepende marktstudie en vervolgens (b) een integratie van scenario’s eigen aan de notenteelt in een kosten-batentool, (c) ketenschakels inzicht geven in potentiële verdienmodellen bij veranderingen in bedrijfsvoering en het potentieel van (d) storytelling en marketing om consumenten te overtuigen een meerprijs te betalen voor bepaalde producten.

Verwachte resultaten en impact

Door samenwerking met de sector wordt de praktijkrelevantie van het project gegarandeerd. Met reeds gezette stappen in voortrajecten en afstemming met andere EU-onderzoeksinstanties, kunnen we op korte termijn veranderingen faciliteren en impact hebben op de doelgroep. De Sectorgids en kosten-baten tool ontwikkeld binnen dit project hebben een permanent karakter, wat betekent dat de resultaten ook na het project impact zullen hebben. Integratie van projectresultaten in de bestaande bedrijfsbegeleiding, intensief contact met de doelgroep en blijvende connectie met en ondersteuning van de Notenwerkgroep verzekeren ook na afloop van het project het opgestarte veranderingsproces bij de doelgroep.

Het project streeft naar professionalisering van de notenteelt, wat zal leiden tot productievere aanplanten met duurzaam geteelde noten van hoge kwaliteit. Dit zal zowel telers als vervolgschakels in de keten ten goede komen. Het verkrijgen van een duidelijk inzicht in het verdienmodel en de rendabiliteit van notenaanplanten zal leiden tot een toename in het areaal, allen cruciale factoren om de Vlaamse notenteelt concurrentieel te maken tegenover buitenlandse spelers.

Contact: Jolien.Bracke@ilvo.vlaanderen.be