Algemeen Swales in Voeren als nature-based solution tegen klimaatverandering

Tekst: Landschapspark Grenzeloos Bocageland

Klimaatverandering brengt vaker extreme weersomstandigheden met zich mee. Bij hevige regenval kan ons landschap water niet lang genoeg vasthouden:

• Water stroomt te snel af richting valleien en zee, waardoor grondwater onvoldoende wordt aangevuld en droge periodes verergeren.
• De versnelde afvoer leidt tot wateroverlast in lager gelegen gebieden.
• Biodiversiteit lijdt onder deze veranderingen.

Project AFaktive

In het LIFE Project AFaktive “Agroforestry as a Key to Improve Water Management & Adaptation to Extreme Weather Events” gaan Duitse, Nederlandse, Vlaamse en Waalse partners samen aan de slag met deze uitdagingen. Daarbij ligt de focus op boslandbouw, gecombineerd met andere waterbeheersingstechnieken zoals swales. Dit zijn greppel-bermstructuren op hellingen die afstromend water opvangen, vertragen, verdelen en laten infiltreren. In AFaktive wordt gewerkt met pilootprojecten in diverse regio’s.

Pilootproject in Voeren

Een mooi voorbeeld van zo’n pilootproject, is de samenwerking met het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren en Landschapspark Grenzeloos Bocageland, in Voeren.

Op basis van een ontwerp uitgetekend door ILVO, partners binnen AFaktive, realiseerden de collega’s van het Landschapspark de aanleg van 7 swales met een totale lengte van 765m. Om hun effect uit te testen werden zowel ondiepe, tijdelijke swales als diepere, permanente structuren gegraven. Ook doen we ervaring op over het juiste beheer zodat we voor swales in de toekomst een beheerpakket op maat kunnen ontwikkelen.

Swales worden vaak op akkers aangelegd vanwege hun effect op erosiebestrijding maar we zien ook de meerwaarde voor het bufferen van afstromend water op graslanden.

Wat zijn swales?

Swales of greppelbermstructuren worden exact langs de hoogtelijnen gegraven op hellingen die niet steiler zijn dan 20%. Afstromend regenwater wordt in de greppel opgevangen en krijgt de tijd om in de bodem te infiltreren. Dit biedt grote voordelen:

✅ Aanvulling van grondwater: cruciaal als buffer tijdens droge periodes.

✅ Vermindering van wateroverlast en erosie bij hevige regenval.

✅ Versterking van de lokale biodiversiteit, windbreking en verkoeling in de zomer door de combinatie met aanplanting van bomen en struiken op de bermen.

Swales moeten op de juiste plek aangelegd worden opdat ze effectief zijn en geen ongewenste effecten veroorzaken.

Indien gecombineerd met een houtige beplanting, kunnen swales eigenlijk een moderne interpretatie zijn van graften, de steile, begroeide randen die hellingen onderverdelen in terrassen, een typisch landschapselement in het bocagelandschap. Door swales aan te leggen, bouwen we aan het bocagelandschap van de toekomst.

Bekijk dit filmpje om te zien hoe de swales in Voeren werden aangelegd

Een geïntegreerde aanpak voor een robuust landschap

Bij Landschapspark Grenzeloos Bocageland gaat men verder dan waterbeheer. De aanleg van swales combineert men met aanvullende maatregelen, zoals:

• Het aanplanten van bomen en hagen voor meer structuur in het landschap zodat natuurkernen met elkaar verbonden kunnen worden en flora en fauna meer kansen krijgen.
• Het creëren van poelen die bijdragen aan wateropvang en biodiversiteit.
• 
  

Zo verbeteren we niet alleen de waterhuishouding, maar dragen we bij aan een robuust landschap dat biodiversiteit, streekidentiteit én recreatie versterkt. We bouwen vandaag aan het landschap van morgen.

#Waterlandschap Vlaamse Landmaatschappij

Met Water+Land+Schap 2.0 pakken we wateroverlast en droogte aan in kader van Blue Deal. 16 gebiedsgerichte projecten en 8 systeeminnovaties gaan aan de slag. Er wordt op terrein samengewerkt aan een Water+Land+Schapsgebied dat klimaatschokken opvangt. Een goed werkend watersysteem, een aantrekkelijk landschap en klimaatrobuuste landbouw zijn daar de bouwstenen van.

Meer informatie op www.vlm.be.